هوش رقابتی یا competitive intelligence

هوش رقابتی (competitive intelligence)

  تعداد بسیار زیادی از کنکاش های محیط خارجی به صورت فردی و غیر رسمی صورت می گیرد. اطلاعات زیادی از صنایع متفاوت مانند مشتریان، عرضه کنندگان، بانکداری، مشاوران، سرپرستان و همکاران به دست می آید. به عنوان نمونه یک نفر از بخش خرید شرکت A می تواند با معرفی کردن خود به عنوان یک خریدار از نمایندگی عرضه کننده شرکت B اطلاعات هوشمندی به دست آورد.

 هوش رقابتی به عنوان یک ابزار مدیریت استراتژیک و یکی از سریع ترین زمینه های رشد کسب و کار دنیا به شمار می آید و از تکنیک های مهم در ایجاد مزیت رقابتی است. دریافت اطلاعات از محیط بیرونی کسب و کار بر موقعیت رقابتی شرکت تأثیر گذار بوده و این در حالی است که حدود 90% اطلاعاتی که شرکتی برای تصمیم های حیاتی خود نیازمند است، می تواند از راه هوشمندسازی رقابتی کسب کند.

هوش رقابتی را می توان به عنوان یک برنامه رسمی جمع آوری اطلاعات در مورد شرکت های رقیب دانست. فقط 7% از شرکتهای آمریکایی برنامه های اطلاعاتی مناسبی دارند، در حالی که تقریباً همه شرکتهای ژاپنی که در کسب و کار جهانی فعالیت دارند و بیش از نیمی از شرکتهای آلمانی و سوئدی دارای برنامه های اطلاعاتی فعال هستند. هوش رقابتی را نباید با جاسوسی صنعتی مترادف دانست. جاسوسی صنعتی جمع آوری اطلاعات در مورد رقبا به هر طریقی را شامل می شود، حتی اگر غیر اخلاقی و مذموم باشد. ولی هوش رقابتی جنبه مثبت دارد و یک موضوع عقلایی است که محدودیت اخلاقی را رعایت می کند. با گسترش شبکه جهانی وب (اینترنت) اطلاعات را می توان به سرعت از سایت های مختلف به دست آورد. یک سازمان هر چقدر هم که خوب کار کند باز هم باید از فعالیت ها  و مقاصد رقبای خود آگاه باشد، تا بتواند موقعیت برتر خود را حفظ کند و این اهمیت موضوع هوش رقابتی را می رساند.

فرآیند هوشمندی رقابتی : شامل شش مرحله است:

1. مرحله مقصد: مرحله آماده شدن و کسب قابلیت لازم برای انجام وظایف است.دوره زمانی که در خلال آن شرکت برای بررسی محیط آماده می شود و شامل آموزش کارشناسان و کارکنان است. فعالیت های این مرحله در زمره کارهای روزمره محسوب نمی گردد، بلکه بخشی از فرآیند برنامه ریزی و توسعه هوشمندی سازمان است.
2. مرحله تقاضا: نیازهای اطلاعاتی و رویکردی که باید اختیار شود تعیین می شود. به دلیل حجم زیاد داده ها، در این مرحله شرکت باید محدوده ای را برای فعالیت هوشمندی رقابتی مشخص کند تا بتواند بر حوزه های با اهمیت و مورد علاقه شرکت متمرکز شود.
3. مرحله اکتشاف: جستجو و گردآوری اطلاعات با روش های قانونی و اخلاقی پرداخته می شود. خبرگان هوشمندی رقابتی از نشریات، مشتریان و تأمین کنندگان به عنوان معمولی ترین منابع و از کارکنان،متخصصان صنعت، اینترنت، همایش های صنعتی و پایگاه های اطلاعاتی تجاری به عنوان منابع دیگر استفاده می کنند.
4. مرحله توسعه: شامل ارزیابی قابلیت استفاده داده هاست که از طریق اثبات صحت ارزش واقعی قابلیت درک و کفایت و اهمیت و به روز بودن اطلاعات صورت می پذیرد. اطلاعات جمع آوری و مطابق نظر استفاده کنندگان ترکیب و الویت بندی می شود.
5. مرحله تحویل: اطلاعات غربال و ذخیره می شود تا براساس علایق گروههای ذینفع و از طریق گزارش های کتبی، شفاهی، پست الکترونیکی در زمان مناسب در اختیار افراد واجد شرایط قرار گیرد.
6. مرحله بهبود: شامل کسب و انعکاس نقطع نظرات و اطلاعات مشتریان برای بهبود فرآیند هوشمندی رقابتی است.

طبقه بندی هوشمندی رقابتی:

1. روحیه مبارزه جو: در این حالت سازمان پیش فعال است و مدیر دائماً به دنبال شکار فرصت جدید برای سرمایه گذاری و جنگ علیه عدم آگاهی از محیط است.
2. روحیه تهاجمی: در این حالت سازمان بسیار فعالانه عمل می کند و مدیر آشکارا به دنبال کسب اطلاعات استراتژیک تجزیه و تحلیل و استفاده از آن است.
3. روحیه فعال: مدیر همواره به دنبال اطلاعات استراتژیک از منابع معمولی است و سیستم اطلاعاتی شرکت هنوز کاملاً شکل نگرفته است.
4. روحیه انفعالی: سازمان زمانی عکس العمل نشان می دهد که از خارج مورد حمله و تهدید واقع شود و از فرصت طلبی برای کسب اطلاعات استفاده می شود.
5. روحیه در خواب رفتگان: در این حالت سازمان علاقه ای به هوشمندی رقابتی ندارد و مدیران ترسی از رقابت به دل راه نمی دهند که ناشی از عدم آگاهی است.

منبع: رسولی، رضا، صالحی، علی ( 1395)مدیریت استراتژیک پیشرفته، تهران: دانشگاه پیام نور