تعارض سازمانی

تعارض پدیده ای است که کم و بیش در اغلب سازمان ها وجود دارد و مدیران با آن مواجه می شوند و حتی در مواردی آن را مدیریت می کنند . صرف نظر از عوامل تعارض ؛ آنچه اهمیت دارد دیدگاه مدیران نسبت به این موضوع است که آیا تعارض امری مطلوب است یا نامطلوب. اگر نامطلوب است چاره ای جز رفع و دفع آن نیست و اگر مطلوب است چه مقدار از آن مطلوبیت دارد که ایجاد و یا تقویت گردد که این خود نیاز به مدیریت تعارض را آشکار می کند. بی تردید تعارض متأثر از فرهنگ است ؛

تعارض

برداشت اول

نوعی عدم توافق و اختلاف نظر میان افراد را شامل می شود ؛ بی آنکه به رفتار خاصی منتهی گردد.

• تعارض یعنی عدم توافق میان دو یا چند نفر ، گروه یا سازمان. ( گریفین ، 1996 ، ص ، 582)
• تعارض عدم توافق بر روی موضوعات اصلی و یا یک مخالفت عاطفی و هیجانی است .
• تعارض عدم توافق میان بخش ها ( افراد ، گروه ها و سازمان ها ) است و می تواند هر یک از ویژگی های مثبت و یا منفی را داشته باشد .

برداشت دوم

• صرفاً اختلاف نظر برای تحقق تعارض کافی نیست ، بلکه علاوه بر آن ، رفتار بازدارنده از سوی هر یک از طرفین نیز لازم است .
• تعارض فرآیندی است که در آن نوعی تلاش آگاهانه به وسیله الف انجام می گیرد تا تلاش های ب را خنثی کند. البته از طریق سد کردن راه او که در نتیجه ، ب در مسیر رسیدن به هدف در می ماند و یا این که الف بدان وسیله بر میزان منابع خود می افزاید.
• تعارض ، یعنی این که گروه ها با هم برخورد داشته باشند و به صورت مستقیم رو در رو هم قرار بگیرند.

نکته از برداشت دوم

• مخالفت محض را نمی توان تعارض نامید ؛
• رفتار هایی که بدون قصد و به طور تصادفی مانع راه یکدیگر می شوند را نمی توان رفتار های متعارض نامید ؛ زیرا هیچ یک از دو طرف ، قصد تعارض با دیگری را نداشته است.
• برخی هم معتقد هستند که باید نشانه هایی از قبیل نزاع ، کشمکش یا زد و خورد علنی بین افراد و گروه ها موجود باشد ، تا بتوان به وجود تعارض پی برد.

تعارض و تضاد 

• حقیقت آن است که میان  تضاد و تعارض تفاوت  وجود دارد ؛
• متضادین دو امر ناسازگاری هستند که ناسازگاریشان در اصل وجود داشتن در یک محل و در یک زمان است ، یعنی محال است هم این وجود داشته باشد و هم آن ، یعنی وجود هر یک ملازم با عدم دیگری است . 
• تضاد هنگامی در سازمان رخ می دهد که دو طرف ، یکدیگر را تحمل نکند و هر یک دیگری را نفی و طرد نماید . در تعارض هر یک از دو طرف را تحمل می کرد و لی مانع او در رسیدن به هدف می شد ، اما در تضاد ، هیچ کدام وجود دیگری را    نمی پذیرد .
• هنگامی که تعارض شدت یافت به گونه ای که هیچ یک ، حاضر به تحمل دیگری نبود ، تضاد اتفاق می افتد.

تعارض و رقابت

• رقابت یعنی هم چشمی بین دو گروه در دست یابی به یک چیز ممتاز یا ارزشمند ، در حالی که در تعریف واژه ی تعارض چنین فرض می شود که یک گروه مستقیماً مانع از این می شود که گروه دیگر به هدف خود برسد .
• در تعارض، اهداف گروه در معرض خطر قرار دارد، خصومت آشکار است و قوانین و مقررات را نقض می کنند. در رقابت، گروه ها به دنبال یک هدف هستند، خصومت منتفی و یا ناچیز است و رفتار تحت کنترل قوانین و مقررات است .

تعارض و دیدگاه های آن

• دید گاه سنتی: تعارض، بد و پدیده ای غیر ضروری است  که باید سریعاً متوقف و کلیه زمینه های بروز آن نیز بر    طرف شود .

• دیدگاه روابط انسانی : تعارض در گرو ه ها و سازمان ها یک رویداد طبیعی است که به طور مکرر رخ می دهد و به همین دلیل ، پذیرش آن توصیه می شود ؛

• دیدگاه تعامل گرایان: تعارض نیروی مثبت در گروه است که وجود آن برای عملکرد موثر گروه نیز ضروری است و به همین دلیل تعارض مورد تشویق قرار می گیرد.

تعارض مثبت و منفی و اثر بخشی آن از دید گاه تعامل گرایان

مدیریت باید در صدد کاهش تعت منفی بر آید به تعبیر دیگر کار مدیر ایجاد محیطی برای تعارض سازنده است ، اما نباید به حد افراط برسد که سازمان را دچار نوعی بیماری و آسیب کند . پس دو نوع تعارض وجود دارد که یکی سازنده و دیگری مخرب است  و مدیران باید تعارض سازنده را ایجاد و تعارض مخرب را محو کنند.

تعارض کارکردی و تعارض غیر کارکردی

تعارض در سطح پایین و بالا مخرب و غیر کارکردی است و موجب کاهش اثر بخشی و سطح عملکرد افراد  می شود .

اما تعارض در سطح متوسط سازنده و مفید است و باعث اثر بخشی در سازمان می شود .

پیامد های تعارض

منفی و مخرب

• ارتباط میان افراد ضعیف می شود
• جو عدم اعتماد و سوء ضن بین افراد بوجود می آید
• فاصله بین افراد افزایش می یابد
•  گروه ها و افراد به منافع جزئی و محدود خود توجه می کنند

• موجب هدر رفتن وقتوقت و انرژی سازمان می شود و هماهنگی را تضعیف می کند .

مثبت و سازنده

• خلاقیت و نو آوری را پرورش می دهد
• تغیرات را تحریک می کند
• مباحث و اهداف را روشن می کند
• ارتباطات مناسب تری را ممکن می کند
• انرژی داخل واحد ها را افزایش می دهد

منبع : آقا پبروز، علی. 1384. رویکرد اسلامی به تعارض سازمانی،حوزه و دانشگاه ، سال یازدهم، شماره 45.